"Къаргъыш" - бир халкънынъ аизары

Şakir Selimniñ cıyıntıqlarından birini saifelegende, közüm "Qarğış" şiirinde toqtaldı. Bir qaç kere tekrarlap oquğan soñ, bu eser sade bir şiir olmağanını añladım. Bu şiir- yıllar, asırlarnıñ küzgüsi, bir adam degil, bütün halqnıñ qocaman bir tarihını, Yüce Rabbiniñ eñ büyük Yaratığı olğan insannıñ eñ teren duyğularını aks etken bir levha, bir spektakl.

 

Qarğış.. sözniñ özü bile qorqunçlıdır.. Bu qarğış bir ananıñ balasına aytılsa, o qorqunç degil de, deşet ola. Em de nasıl!! O sözler köklerni sarsıta, qayalarnı titrete, bir yıldırım kibi yürekni parçalacaq qadar müdhiştir. Elbet te, bir ana evlâdına yaramaylıq istemez. Böyle eken, bir tel saçına bile canını qurban etmege azır olğan anağa öz evlâdına qarğış ayttırğan dert ne derecede olmalı? Demek, müellif, bu qarğış vastasınen ğurbet ellerde can çekişip, bir başına evlâdını östürmek, er künlük boğaz davasını, ömür mucadelesini çekmege mecbur qalğan bir qadınnıñ ağır vaziyeti, teren derdi, çaresizlik, maneviy mecalsızlıq, azabı eñ yüksek noqtasına kelip, canına taq etkenini soñ derece ifadeli añlata.

 

Eserniñ tizilişi, qurulışı, ikâyesi, süjeti, tili ayrı ilmiy işlerniñ mevzusı olmağa lâyıqtır. Balalarnıñ oyunları, munasebetleri, areketleri, fikirleri, sözlerinde em turmuş, em de balanıñ içki dünyası, psihologiyası, maneviy vaziyeti aks oluna.

 

Eser satırlarınıñ eca sayısı, qurulışı bazıda onı folklorğa has tarzında yazılğan bir ikâyege oşattıra. Bu yerde nesirnen nazm birleşken kibi olalar. Amma satırlarnıñ aenkli birikmeleri, qafiye ve vezin, seslerniñ uyuşması eserniñ eñ tolu manada şiir olğanına iç bir şübe qaldırmay.

 

Sürgünlik, cenkniñ aqibetleri, "ulu babamız"nıñ vefatı, Ural, avdet ve Vatanda yañı ayat- aman -aman yarım asırlıq vaqialar bir şiir içinde ifadelengen. Eser qaramanlarınıñ şu tarihiy vaqialarğa munasebetleri -bütün halqnıñ mevamıdır, çekkenleri -bütün halqnıñ vaziyetidir. Qarğış- bir qadınnıñ feryadı degil, bir halqnıñ aizarıdır.

...Sözniñ küçü büyüktir. Söznen sevdirmek te, öldürmek te mümkün.

 

Soñsuz azap ve dertlerniñ yanardağından taşıp çıqqan bütün menfiy is-duyğular, qara tüşünceler, qaar-qasevetler "qarğış" seline çevirilgende eñ yaqın varlıq, can parçasına bile istemeden zarar ketirecek küçge malik ola ekenler.

 

Azap çekkenler ve çektirgenler, masüm ve zalımlar öz lâyığına qavuşacaqlar. Barem ceza meselesi de onı eñ Adil, eñ Haqlı şekilde yapacaq Hakimge qalsın.