Лугъат
Аталарымыз «Баланы бозмакъ истесенъ, эр кунь макъта» деп айткъанлар. Ойлеми, аджеба? «Баланынъ тербиесинде, макътав насыл роль ойнай, асылында макътамагъа керекми?» киби суаллерге джевап тапмагъа тырышайыкъ. Юкъарыда анъылгъан аталар сёзюнде баланы эркелетмек техлюкеси козьде тутулгъан. Амма, асылында, бутюн алимлер макътавларнынъ ролю гъает эмиетли олгъаныны тасдикълайлар. Лякин, макътамагъа да бильмек керек экен.
Баланынъ арекетлерини дестеклемек, онъа таянч олмакъ, ярдым этмеге азыр олгъанымызны бильдирмек, мусбет бир сильтем бермек, рухландырмакъ, самимий ишанч косьтермек баланынъ мувафакъиетлерге иришмесине ярдым этер. Эр куньлик аятымызда балаларымызгъа «Машаллах, балам, сен меним къахраманымсынъ, дюньяда энъ яхшысынъ, энъ гузель ве акъыллысынъ» ве иляхре киби сёзлерни дефаларджа текрарлагъанымызны дуймай къаладырмыз. Чюнки бойле макътавлар эксериетнен автоматик тарзда айтыла. Лякин, алимлернинъ айткъанларына коре, акъикъаткъа уйгъун кельмеген, къабартылгъан макътавлардан файда дегиль де, даа чокъ зарар ола биле. Яни ана-бабасындан эр вакъыт о, энъ гузель, энъ дюльбер, эр шейни энъ яхшы севиеде япкъан бири олгъаныны эшиткен бала омюр ёлунда базы къыйынлыкъларны кечип оламагъанда, озюни пек тюшкюн, эр шейден козю къайткъан алда дуя биле. Демек ки, баланынъ шахсиетини дегиль де, онынъ гъайретлерини, тырышувларыны, япкъан ишлерини, арекетлерини макътамакъ керек. Эм де садедже «машаллах» демекнен дегиль де, не ичюн такъдирленгенини тефсилятлы анълатып, озь мемнюниетинъизни анълатмалы.
Мисаль оларакъ, баланъыз азбарны сипирип, чёплюкни джыйыштырса, тек бир «Машаллах, меним ярдымджым, сенсиз не япар эдим» киби макътавлар кифаетсиз олур. Балагъа «Азбарымыз насыл да темиз ве дюльбер олды, сен баягъы иш япкъансынъ, сагъ ол!», – деп, япкъан ишининъ гузель нетиджесини къайд этип, озь мемнюниетинъизни бильдиринъиз.
Бундан да гъайры, базы алимлер баланы макътамакъ ичюн себеп къыдырмакъ керек олгъаныны къайд этелер. Биз энди олып кечкен, япылгъан бир шей ичюн макътамагъа алыштыкъ. Эвинъизде оюнджакълар эр кунь зорлав, къандырув, ялварувларнен джыйыштырылып да, бир кунь баланъыз озь тешеббюсинен алгъан оюнджагъыны ерине къойса, онынъ бу гузель арекети дикъкъатынъыздан къачмамалы. «Мен корьдим, сен бугунь оюнджакъларынъны озюнъ топладынъ, пек севиндим» киби сёзлернен балагъа озь дикъкъатынъыз, дестегинъизни нумайыш этсенъиз, мустакъиллигининъ мусбет тарафларыны къайд этсенъиз, онъа келеджекте де эп гузель ишлер япмакъ ве сизинъ мемнюниетинъизни къазанмакъ ичюн бир сильтем береджексинъиз.
Демек ки, макътав бир илядж киби, белли бир вакъыт ве колемде, муайен бир тертип ве тарзда олмалы. Бойлеликнен, макъалемизнинъ энъ башында анъылгъан аталар сёзюмизни бираз денъиштирип, «Баланы догъру макътамасанъ, бозарсынъ» деп, айта билемиз.